Nieuwsarchief – Woensdag 20 maart 2013 – 12:39

Preventief afbranden van de heide op het ASK

Het behoort tot de grootste natuurgebieden van Nederland en toch zijn maar weinig mensen bekend met dit schitterende terrein: het Artillerie Schietkamp bij 't Harde. Het terrein van Defensie tussen 't Harde en Wezep wordt gevormd door de Oldebroekse Heide. Een heidegebied van ruim 8 kilometer lang en 3,5 kilometer breed. Het natuurgebied wordt door Defensie gebruikt als oefengebied voor artillerie: het is dus een levensgevaarlijk terrein om je op te begeven. Desondanks is het voor de flora en fauna in dit gebied een zege. Wilde diersoorten kunnen er ongestoord overleven en er bevinden zich zelfs bijzondere soorten dieren (o.a. vlindersoort 'gentiaanblauwtje', vogelsoort 'grauwe klauwier' en sprinkhanen) en planten (o.a. jeneverbesstruiken) die nergens elders in Nederland voorkomen in zulke grote aantallen.

Zo'n groot uitgestrekt natuurgebied moet worden beschermd. Zeker met de oefeningen die er plaats vinden is een heidebrand zo mogelijk. Daarom is er ook een bedrijfsbrandweer (of: defensiebrandweer). Vanuit een observatiepost wordt de heide nauwlettend in de gaten gehouden. Wordt er een beginnende brand gespot, dan worden de oefeningen stilgelegd en wordt de brandweer ingeschakeld. Afhankelijk van de locatie, de grootte en de weersomstandigheden worden er twee of vier tankautospuiten ingezet, een waterwagen en een Officier van Dienst. Deze eenheden rukken dan uit naar de locatie waar de brand is, om vervolgens met de voertuigen de heide op te gaan en de brand te blussen. Het mag maximaal tien minuten duren voordat de brandweer bij de locatie van de brand aanwezig is.


Een veel voorkomend misverstand is dat veel mensen denken dat de heide in de zomer het grootste risico loopt. In de praktijk blijkt echter dat de meeste branden op het schietterrein in het voorjaar voorkomen. De reden is vrij simpel. In de winter komen de sapstromen in de heideplantjes tot stilstand. De heide wordt droog. Het brandgevaar is dan het grootst. Pas op het moment dat de natuur ontluikt en de temperaturen flink stijgen, beginnen de sapstromen in de heideplanten weer op gang te komen, waardoor de heide weer vochtiger wordt. Enkel als het echt kurkdroog is in de zomer, is de kans op heidebranden echt heel groot.

Daarnaast is de brandweer van het ASK ook bezig met het preventief afbranden van de heide. Het probleem met heide wat 'oud' begint te worden is dat het na dertig jaar dood gaat. De sapstromen komen dan ook in de zomer tot stilstand en de heide wordt kurkdroog. Grote stukken heide worden daarom in het voorjaar preventief afgebrand. De oude heide wordt afgebrand en binnen zes tot acht weken na het afbranden komt de nieuwe (jonge) heide alweer tot groei. Met andere woorden: de natuur herstelt zich snel en het brandgevaar neemt af. Voor de vele diersoorten die aanwezig zijn in het gebied is het ook niet zo desastreus als dat het lijkt. Omdat het nog vroeg in het seizoen is, verblijven de insecten, muisjes en andere wilde dieren nog vaak diep in de grond.

Twee weken geleden ben ik op uitnodiging van de brandweer aanwezig geweest bij het preventief afbranden. Een uitzonderlijke kans om het werk van de brandweer van het ASK eens vast te leggen met echte branden. Immers, dit brandweerkorps wordt enkel ingezet op de heide en zal dus zelden te zien zijn op openbaar terrein.

's Ochtends rond kwart voor elf werd ik bij de kazerne verwacht. De voertuigen van de brandweer werden al uit de garages gereden toen ik aan kwam en het was wachten op het vertrek. Nog voordat we konden vertrekken naar de geplande locatie, kwam er al een melding binnen van een aantal kleine heidebrandjes. Resten van oude afgevuurde projectielen waren spontaan ontbrand door het zonnetje en twee tankautospuiten werden op pad gestuurd om deze brandjes te blussen. Ondertussen gingen de andere voertuigen al vast naar de geplande locatie.

Daar aangekomen werden de branders voorverwarmd. Nadat de twee andere tankautospuiten ook terug waren en naar de juiste positie werden gestuurd, kon men beginnen met het afbranden. De branders spuwen middels vernevelde brandstof vuur en kunnen in minuut tijd zorgen voor een flinke brand.

De brandweervoertuigen rijden aan de andere kant van het heideveld op de brandgangen en houden nauwlettend in de gaten of de vlammen niet door de wind naar een ander veld overslaan. Om te voorkomen dat de brand zich te snel zou uitbreiden werden bovendien de randen van de velden aan de andere kant van de brandgangen preventief natgehouden.

Het blijkt een prachtig schouwspel te zijn waarbij een goede samenwerking via de portofoons van levensbelang is. De Officier van Dienst stuurt de tankautospuiten aan. De bevelvoerders van de wagens lopen voor de blusvoertuigen uit om in de gaten te houden waar de vlammen naar toe gaan en of het terrein berijdbaar is. Er ontstaat een soort van roulatiesysteem. Terwijl een tankautospuit water gaat bijvullen, houden de drie andere tankautospuiten de brand in de gaten.

Grote lichtbruine rookwolken stijgen uit boven de brand. De hitte is goed voelbaar, ondanks dat het die dag al ruim 18ºC was. Door de wind breidt de brand zich als een soort van waaier uit over het heideveld, een 'vuurfront' zoals men dat noemt. Aan de achterkant van de brand, waar de brandstof 'op' is, blijft een zwart verkoold maanlandschap over. Een bizar gezicht.

Het duurt bijna drie uur voordat de brand uit is en het afbranden van het eerste stuk heide geslaagd is. Nadat de manschappen een broodje en een kopje soep hebben gehad verplaatsen de voertuigen zich richting een andere locatie op het uitgebreide heidegebied. Er vind overleg plaats, de windrichting wordt bepaald en de voertuigen worden weer op strategische punten gezet. De branders worden voorverwarmd en komen weer in actie.

De methode van het afbranden is nu echter anders dan bij het eerste afgebrande veld. Een strook van honderd meter breed langs het noordelijkste puntje van het veld wordt in brand gestoken, terwijl alles ten zuiden daarvan nog even gespaard blijft. Nadat men een bufferzone heeft gecreëerd wat al afgebrand is, worden de zuidelijke randen van het veld aangestoken. De brandweermannen die even tot rust konden komen moeten nog een keer aan de bak. In een keer staat het veld in vuur en vlam en ontstaan flinke rookwolken.

Binnen een half uur is een gigantisch heideveld afgebrand en veranderd in een donker maanlandschap. Het werk zit er op. Na een korte evaluatie rijden alle voertuigen weer richting de kazerne en kunnen de blusploegen de voertuigen weer gereed maken voor de volgende dag.

Het was een schitterende dag om mee te mogen maken. Niet alleen had ik ontzettend geluk omdat het op en top lenteweer was, ook bleek dat het afbranden van zulke grote velden heide niet heel vaak voorkomt. Bovendien was het indrukwekkend om te zien hoe snel een heidebrand zich kan uitbreiden, ondanks dat de heide nog relatief jong was (tussen de 13 en 15 jaar) en de natuur nog niet op z'n droogst. Het laat desondanks zien dat met behulp van een professionele bedrijfsbrandweer alles (ook in droge tijden) goed beheersbaar blijft.

Dat terwijl andere heidegebieden die openbaar zijn voor burgers een veel grotere risico vormen: de heide aldaar is niet preventief afgebrand en is dus een stuk ouder én droger. Daarnaast is daar geen brandweer die binnen enkele minuten met zoveel materieel ter plaatse kan zijn bij een als maar groter wordende heidebrand. Grote heidebranden zoals bij Apeldoorn in de buurt of de duinbranden bij Schoorl laten zien dat het zeer belangrijk is dat de brandweer hier goed mee leert omgaan. Gelukkig wordt daar de laatste jaren steeds meer aandacht aan besteed bij de brandweerkorpsen in de veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland, zodat men tegenwoordig al goed kan inspelen op dit soort branden.

Informatiebronnen: Dier- en plantsoorten: Rijksbegroting.nl; Preventief afbranden: Milieuinfo.be

---

Reacties (2)

---

---

Reageren

Naam:
Emailadres:
Jouw reactie:
Ingestuurde reacties worden voor publicatie op deze website gemodereerd. Reacties kunnen zonder opgaaf van reden worden geweigerd als deze als kwetsend kunnen worden ervaren, als het taalgebruik slecht is, indien de reacties reclame of privacygevoelige informatie bevatten of als de reacties niet aansluiten bij het onderwerp van het nieuwsartikel. Email adressen worden niet getoond bij de reacties.
Wat is het alarmnummer? Anti-spam vraag
	Verstuur reactie

---

Meer recent nieuws van op 't Harde:

	Metershoge vlammen verwoesten bedrijfsbus op parkeerplaats A28 't Harde
	Bijzondere berging op de A28 tussen 't Harde en Wezep: auto tientallen meters van de weg na eenzijdig ongeval
	Dode (28) en zwaargewonde (20) bij zeer ernstig ongeval N309 Eperweg 't Harde